Cinergia 2019. Kolejne wydarzenia festiwalu

W dniach 22-30 listopada zapraszam do Łodzi na 24. Forum Kina Europejskiego Cinergia. Dziś na specjalnej konferencji prasowej ogłosiliśmy kolejne elementy naszego programu.

NIEPOZORNA SZARŻA. NOWE KINO Z IZRAELA

„Niepozorna szarża. Nowe kino z Izraela” to przegląd najciekawszych debiutów młodych izraelskich twórców. W większości są to produkcje izraelskie - są tu jedynie dwie koprodukcje - co pokazuje jak mocno doinwestowany jest to segment tamtejszego kina. Debiutanci rzeczywiście mają szansę zaistnieć i zaprezentować swoje pomysły. Na ile są to autonomiczne projekty, tego nie wiemy, ale po tych filmach widać, że twórcy raczej mogli zachować wolność. Co kluczowe, dano im prawo do poszukiwań.

- Nam te produkcje z Izraela przede wszystkim wydały się bardzo różnorodne oraz bardzo dojrzałe. Twórcy nie obawiają się hermetyczności, często portretują swoją kulturę i panujące tu zwyczaje z bliska i bez dystansu. Mówią o obyczajach i normach wprost, bez autocenzury, tabu, czy poczucia wstydu. Często też stawiają trudne pytania, dotyczące nie tylko ich ojczyzny, ale w ogóle kondycji ludzkiej. Są tu pozycje, które mogą zaskoczyć. Zależało nam głównie na tym, by przybliżyć polskiemu widzowi niezwykle interesującą – według nas – kinematografię. Odległą, pewnie nieco egzotyczną, ale znowu w wielu aspektach dziwnie znajomą, bliską. Chcieliśmy stworzyć set, który prezentowałby w pełni debiutanckie kino tego bogatego w kulturowe konteksty regionu – mówi dyrektor artystyczna Cinergii Anna Serdiukow.

Przegląd „Niepozorna szarża. Nowe kino z Izraela” pozwoli polskim widzom poznać słabo obecną w naszym obiegu kinowym kinematografię i porównać jak debiutują polscy reżyserzy, a jak ci z Izraela – czy istnieje podobieństwo tematów, wniosków i narzędzi filmowych?

Sekcja zorganizowana dzięki wsparciu Izraelskiego Funduszu Filmowego.

WYBRANE FESTIWALOWE HITY 24. FKE CINERGIA

BUNUEL W LABIRYNCIE ŻÓŁWI, reż. SALVADOR SIMÓ

Osadzona w latach 30. XX wieku surrealistyczna hiszpańska animacja opowiadająca historię powstawania krótkometrażowego dokumentu Luisa Bunuela "Ziemia bez chleba". Film Salvadora Simó wyróżniono m.in. Nagrodą Jury na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Animowanych w Annecy.

MALOWANY PTAK, reż. VACLAV MARHOUL

wyst. Petr Kolar, Harvey Keitel, Stellan Skarsgård, Udo Kier, Lech Dyblik

Ekranizacja głośnej, wzbudzającej kontrowersje powieści Jerzego Kosińskiego. Naturalistyczny zapis okropieństw II wojny światowej ukazany oczami małego żydowskiego chłopca. Czeski kandydat do Oscara 2019 dla Najlepszego Filmu Nieanglojęzycznego.

MATTHIAS I MAXIME, reż. XAVIER DOLAN

wyst. Xavier Dolan, Gabriel D'Almeida Freitas

Xavier Dolan wraca do swych korzeni - pisali krytycy zachwyceni filmem "Matthias i Maxime" tuż po jego tegorocznej premierze w Cannes. Najnowsze dzieło twórcy kultowych "Wyśnionych miłości" to historia wieloletniej męskiej przyjaźni, która zmienia się pod wpływem niewinnego pocałunku zaaranżowanego na potrzeby filmu znajomej...

O NIESKOŃCZONOŚCI, reż. Roy Andersson

wyst. Martin Serner, Jessica Louthander, Tatiana Delaunay

Ludzkie życie z jego wszystkimi zaletami i wadami przepuszczone przez osobisty, artystyczny filtr Roya Anderssona, twórcy „Pieśni z drugiego piętra", „Do Ciebie, Człowieku” i nagrodzonego weneckim Złotym Lwem „Gołąb przysiadł na gałęzi i rozmyśla o istnieniu”. Okraszona niebanalnym humorem poetycka opowieść o nieskończoności.

TOMMASO, reż. ABEL FERRARA

wyst. Willem Daffoe, Cristina Chiriac

Zaskakujące, poruszające, osobiste dzieło twórcy „Złego porucznika”, które można uznać za rodzaj intymnego dziennika będącego zapisem dekonstrukcji toksycznej męskości – z jej agresją, zazdrością, seksualnymi frustracjami i uzależnieniami. Film okrzyknięty odkryciem festiwalu w Cannes. 

NOWE HORYZONTY WSPÓŁCZESNEGO KINA

Nowe horyzonty kojarzą się z wypatrywaniem przyszłości, z poszukiwaniem nieodkrytych lądów, z figurą pioniera zagospodarowującego nieznaną ziemię. Tymczasem współczesne autorskie kino dowodzi, że to, co pionierskie, nieznane, nieodkryte znajduje się tuż obok. Że przebłyski przyszłości można dostrzec w tym, co dzieje się tu i teraz; ba, że nowatorstwo oznacza czasem zwrot ku tradycji. Nieprzypadkowo trzy spośród czterech tytułów, które prezentujemy na 24. Forum Kina Europejskiego CINERGIA zrealizowane zostały na taśmie 16 mm (“Przynęta” Marka Jenkina, “Ray&Liz” Richarda Billinghama, “Siła ognia” Olivera Laxe’a), a ten czwarty (“Bacurau” Klebera Mendonçy Filho) nie tylko powstał na taśmie 35 mm, ale także w formacie CinemaScope, w którym nakręcono klasyczne westerny. Technologie, które wyszły z powszechnego użycia okazują się doskonałym medium do opowiedzenia historii mocno osadzonych we współczesności, do jej penetrowania w poszukiwaniu znaków tego, co właśnie nadchodzi - jak podsycany frustracją gwałtowny pożar w poetyckiej “Sile ognia”, jak dewastujące lokalne życie turystyczne tsunami w błyskotliwej “Przynęcie”, jak sterowane politycznie znikanie małych kultur w wybuchowym “Bacurau”. Nowohoryzontowi twórcy wiedzą, że nieodkrytych lądów nie trzeba szukać daleko, wystarczy zerknąć ku nieodległym peryferiom: strażnikom tradycji i zarazem najbardziej wrażliwym, podatnym na zmiany światom. W takich miejscach kamera artysty działa jak sejsmograf, wyczuwający drgania zapowiadające potężne wstrząsy. Jenkin, podwójny zwycięzca ostatniego festiwalu NH (Nagroda Jury i Nagroda Publiczności) obserwuje Kornwalię podlegającą niszczycielskiej ekonomicznej presji. Laxe (Nagroda Jury canneńskiego Un Certain Regard) wraca do rodzinnej Galicji, by tam dostrzec zalążek znaczącej kulturowej zmiany. Dla Filho (Nagroda Jury w Cannes) brazylijska prowincja jest polem kluczowej socjopolitycznej bitwy, od której przebiegu zależy los nas wszystkich. Billingham (Nagroda Specjalna Jury w Locarno) odkrywa z kolei własną przeszłość, w trudne dzieciństwo spędzone na obrzeżach Birmingham, by tam odnaleźć wzór na społeczne wykluczenie. Wszyscy wymienieni twórcy świadomie poruszają się po obrzeżach: geograficznych, ale i filmowych. Ich kino manifestuje potrzebę autorskiego głosu, własnej drogi i własnego stylu, niezależnego od obowiązujących komercyjnych trendów.

Małgorzata Sadowska

OPISY FILMÓW

BACURAU reż. Juliano Dornelles, Kleber Mendonça Filho, Brazylia, Francja 2019, 131’

Nagroda Jury ostatniego festiwalu w Cannes powędrowała do autora Sąsiedzkich dźwięków i  Aquariusa Klebera Mendonçy Filho. Reżyser wraz ze swoim długoletnim współpracownikiem Juliano Dornellesem nakręcił miszmasz kina gatunkowego, będący inteligentną metaforą współczesnej Brazylii (czy na pewno tylko jej?) pogrążonej w polityczno-społecznym kryzysie. To przedziwna opowieść o odchodzeniu i umieraniu światów – tych najmniejszych lokalnych społeczności. Tytułowe, fikcyjne Bacurau dosłownie znika z mapy po śmierci swojej sędziwej przywódczyni Carmelity. Ale twórcy nie skupiają się na wyjaśnieniu tego dziwnego zjawiska, lecz zajmują kreowaniem niezwykłej atmosfery i piętrzeniem fabularnych szaleństw. Ich film to połączenie westernu, quasi-dokumentu, satyry, realizmu magicznego i… A zresztą, to trzeba zobaczyć samemu. Warto zaznaczyć, że na ekranie pojawiają się Udo Kier i – ponownie u Filho – wspaniała Sônia Braga.

PRZYNĘTA / BAIT reż. Mark Jenkin, Wielka Brytania 2019, 89’

Ostentacyjnie oldskulowy, zrealizowany kamerą 16 mm debiut Jenkina to wielkie odkrycie ostatniego Berlinale. Jego vintage’owy styl, na który składają się m.in. czarno-biała taśma, wyeksponowane w ręcznej obróbce ziarno i zarysowania, a także inspirowany szkołą radziecką ostry montaż, nie ma w sobie nic anachronicznego. Dowodzi, że tradycja może być inspirująca i żywa. Przynęta opowiada o gentryfikacji, kapitalizmie, turystycznym tsunami i klasowych konfliktach. Kornwalijska wieś, w której rozgrywa się akcja, przechodzi właśnie transformację z osady rybackiej w nadmorski kurort. Bracia Ward zmuszeni są sprzedać dom londyńczykom, którzy przerabiają go, dekorując ściany linami, sieciami i innymi akcesoriami symbolizującymi „tradycję” i „autentyczność”, czyli wszystko to, co turyści niszczą. Ekonomiczna, społeczna i kulturowa degradacja rybaków rodzi frustrację, która prowadzi do otwartej wojny z aroganckimi, bogatymi przyjezdnymi. Konflikt eskaluje, gdy młody Ward zaczyna flirtować z córką londyńczyków, panną Leigh. Trudno oprzeć się wrażeniu, że Jenkin nieprzypadkowo dobrał swoim bohaterom nazwiska przywołujące historię kina. Nawet w takich detalach reżyser staje po stronie tradycji.

RAY & LIZ reż. Richard Billingham, Wielka Brytania 2018, 108’

W komunalnym mieszkaniu na przedmieściach Birmingham Liz układa puzzle. Gdy pochylona nad stołem dopasowuje kolejne elementy, jej własne życie rozsypuje się na kawałki. Richard Billingham opowiada o życiu na marginesie, które jest postępującym procesem izolacji: od centrum miasta, społeczeństwa, innych ludzi, siebie nawzajem. Nic dziwnego, że lejtmotywem opowieści są zalegające rachunki i związana z nimi groźba odcięcia od prądu i gazu. O takich ludziach jak Ray i Liz mów się, że są „dysfunkcyjni”, ale reżyser nie ocenia swoich bohaterów ani ich starań utrzymania się na powierzchni. Kreśli przy tym przejmujący obraz obojętnego systemu w Wielkiej Brytanii czasów Thatcher, który co prawda pomaga przetrwać, ale zarazem utrzymuje ludzi w stanie patologicznej biedy. Twórcę interesują detale, drobne sytuacje opisujące stan materialnego i duchowego ubóstwa. Sposoby, jakich chwytają się dzieci, by uciec z domu będącego jaskinią chaosu. Billingham kolekcjonuje gesty i przebłyski bliskości, heroiczne starania o zachowanie pozorów normalności. Przywiązuje przy tym wagę do strony wizualnej – ozłaca samotność alkoholika Raya promieniami słońca, otacza ćmiącą taniego papierosa Liz szlachetnym półmrokiem, jakby była bohaterką wielkich malarskich dzieł.

SIŁA OGNIA / FIRE WILL COME / O QUE ARDE reż. Oliver Laxe, Hiszpania, Francja, Luksemburg 2019, 90’

Zdobywca Nagrody Jury w sekcji Inne Spojrzenie na MFF w Cannes. Osadzony wśród pejzaży hiszpańskiej Galicji film Laxe’a (Mimosas, 16. NH) opowiada o potrzebie równowagi. Zagrożonym ekosystemem okazuje się tu nie tylko przyroda, lecz także lokalna społeczność. A przyczyną iskrzeń są zmiany, jakie zachodzą w pustoszejących, wyglądających turystów wsiach, oraz powrót Amadora, który właśnie odsiedział wyrok za podpalenie. Górzysty krajobraz Galicji nie jest tu tylko tłem, ale głównym bohaterem. Surowy i nieprzystępny, kształtuje ludzkie charaktery i relacje na swoje podobieństwo. Rzeźbi twarze. Uczy twardości. Musisz być głodny – wita nieobecnego dwa lata Amadora jego matka Benedicta. Tylko tak potrafi okazać synowi akceptację i miłość. Pozornie bliski dokumentu styl Laxe’a zamienia rzeczywistość w poemat. Jego tematem jest tytułowa siła ognia – oczyszczenie poprzez zniszczenie. Warunek zmiany i zarazem trwania. Gwałtowny wybuch tlących się latami niepokojów i rozgrzanych pragnień. Siła ognia to zagadka, slow cinema, które obserwuje ludzi w ich naturalnych warunkach. Laxe z pokorą przyjmuje dyktowane przez naturę zasady.

RETROSPEKTYWA FILMÓW CZESKIEJ DOKUMENTALISTKI JANY ŠEVČÍKOVEJ

Gościem 24. Forum Kina Europejskiego CINERGIA będzie Jana Ševčíková - jedna z najwyraźniejszych czeskich dokumentalistek, wymieniana jednym tchem obok Olgi Sommerovej, Heleny Třeštíkovej i zmarłej w 2017 roku Drahomíry Vihanovej.

Urodzona w 1953 roku, absolwentka praskiej FAMU, swoje autorskie dokumenty realizuje niezależnie, na każdy poświęcając kilka lat pracy i powracając do swoich bohaterów, przez co można uznać ją za jedną z przedstawicielek czeskiej szkoły „czaso-zbiorczego dokumentu” (časozberný dokument). Ceniona wśród czeskich dokumentalistów, nawiązuje do bogatych tradycji w dziedzinie dokumentu społecznego, stara się łączyć etnograficzny zapis z wyczuleniem na kwestie duchowe. Zrealizowała m.in. dokument o dzieciach prowadzących koczowniczy tryb życia cyrkowców, zajmowała się życiem Rusinów na terenach dzisiejszej Rumunii, losami czeskich emigrantów w Banacie, czy życiem w armeńskim mieście Gyumri, dotkniętym przez trzęsienie Ziemi. Za swój ostatni dokument "Oprzyj drabinę o niebo" została nagrodzona Czeskim Lwem, najważniejszą nagrodą filmową w Czechach.

Podczas tegorocznej Cinergii planujemy pełną retrospektywę jej twórczości.  Jana Ševčíková przyjedzie do Łodzi i spotka się z publicznością po pokazach swoich najważniejszych filmów.

W programie sekcji zaprezentujemy:

•           WORLDLY CHILDREN reż. Jana Ševčíková, Czechosłowacja 1981

•           PIEMULE reż. Jana Ševčíková, Czechosłowacja 1984, 43’

•           JAKUB reż. Jana Ševčíková, Czechosłowacja 1992, 65’

•           STAROWIERCY / STAROVERCI reż. Jana Ševčíková, Czechy 2001, 46’

•           THE RITE OF SPRING / SVECENÍ JARA reż. Jana Ševčíková, Czechy 2002, 55’

•           GYUMRI reż. Jana Ševčíková, Czechy 2008, 68’

•           OPRZYJ DRABINĘ O NIEBO / OPRI ZEBRÍK O NEBE reż. Jana Ševčíková, Czechy 2014, 110’ 

Jana Ševčíková będzie dostępna zarówno dla publiczości, jak i dziennikarzy (po wcześniejszym umówieniu przez Biuro Prasowe Cinergii). O dokładnym terminie pobytu poinformujemy wkrótce.

Więcej na www.cinergiafestival.pl