21. MDAG. Filmy o sztuce i muzyce

Viva Varda!

12 wspaniałych filmów dokumentalnych o ludziach całkowicie oddanych sztuce, która zmienia nie tylko ich życie, ale fascynuje i porusza także innych. To historie z różnych zakątków świata i dziedzin - od malarstwa przez muzykę, taniec, film i teatr aż po sztukę tworzenia… olbrzymich balonów. Ta wspaniała kinowa dwunastka powalczy o Nos Chopina - nagrodę dla najlepszego filmu o muzyce i sztuce.

Świat kina reprezentują w konkursie dwa filmy opowiadające o twórczych buntownikach - Agnès Vardzie i Michelu Gondrym. „Viva Varda!” (reż. Pierre-Henri Gibert) to portret wybitnej reżyserki, ukazujący zupełnie nowe spojrzenie na jej życie i twórczość. Varda łączona jest często z francuską Nową Falą i uznawana jest za jej czołową przedstawicielkę. Przez długi okres swojej kariery brakowało jej rozgłosu, na jaki zasługiwała, a to przecież ona na nowo odkryła, jak może wyglądać film i jakie historie może opowiadać.

„Michel Gondry: zrób to sam” (Michel Gondry: Do It Yourself, reż. François Nemeta) pokazuje z kolei Gondry’ego, czyli specjalistę od wszystkiego. Jego ekscentryczny talent zachęcił takich znanych wykonawców muzyki pop, jak Bjõrk, Rolling Stones, The White Stripes czy Daft Punk do współpracy z nim przy teledyskach. Wywalczył sobie własną ścieżkę w Hollywood i Oscara® bez – jakże częstych w takich przypadkach – artystycznych kompromisów.

Bliski kinu świat tańca, teatru i performance’u reprezentują bohaterowie oraz bohaterki kolejnych trzech konkursowych filmów. „Obsesja światła” (Obsessed With Light, reż. Zeva Oelbaum, Sabine Krayenbühl) to spojrzenie na życie Loïe Fuller, która w życiu odniosła sukces w wielu rolach. Przede wszystkim była pionierką tańca współczesnego oraz oświetlenia scenicznego, choreografką, aktorką, producentką, pisarką, modelką i wynalazczynią. Jednym słowem — rewolucjonistką swoich czasów. W filmie widzimy kobietę-artystkę, która zyskała sławę na własnych warunkach, nie wstydząc się swojego ciała i otwarcie mówiąc o seksualności.

„Żyć Zolą” (The Zola Experience, reż. Gianluca Matarresse) przenosi nas do chwili obecnej i pokazuje Annę, która jest aktorką i reżyserką. Cierpi, bo właśnie rozstała się z mężem. Pracuje nad teatralną adaptacją „W matni” Emila Zoli, w której gra rolę Gervaise. Z kolei Ben to jej przyjaciel bezrobotny aktor. Darzy ją uczuciem, ale ona nie chce spotykać się z mężczyznami. Prosi Bena, by zagrał w jej przedstawieniu. Kiedy oboje czytają scenariusz, pracują nad postaciami i rozpoczynają próby, rzeczywistość miesza się z fikcją i wydaje się, że para odtwarza w życiu każdy etap historii granych przez siebie postaci.

O realnych problemach za pomocą sztuki mówią także nieustraszone bohaterki filmu „Avant-Drag!” (reż. Fil Ieropoulos). To dokumentalny portret dziesięciu greckich drag queens o różnej ekspresji płciowej i seksualności, które wychodzą na ulice Aten, aby kwestionować, problematyzować i podważać obowiązujące społeczne normy oraz ograniczenia. Dekonstruują płeć, nacjonalizm, a także pojęcia przynależności i tożsamości. Wcielając się w barwne osobowości, wzywają do sprawiedliwości społecznej.

Do świata fotografii zaprosi nas Libuše Jarcovjákova, bohaterka filmu „Jeszcze nie jestem tym, kim bym chciała” (I’m Not Everything I Want To Be, reż. Klára Tasovská), który miał swoją światową premierę na Berlinale. Ruszymy w podróż od nielegalnych klubów nocnych w komunistycznej Pradze, poprzez dramatyczną decyzję o emigracji do Berlina, a następnie ucieczkę stamtąd do Tokio i powrót do Europy. Siła intymności i naturalność zdjęć Jarcovjákovej wywodzi się stąd, że fotografuje nie tylko swoje pełne dramatycznych zwrotów życie, ale i transformację ciała oraz duszy. Bardzo późno doczekała się uznania. Po wystawie jej prac we Francji w 2019 roku zaczęto określać ją „Nan Goldin z Czechosłowacji”.

Mistrz kina dokumentalnego Barbet Schroeder zaprasza nas z kolei do odwiedzenia domu swojego bliskiego przyjaciela, który jest malarzem. W „Lekcji sztuki według Ricarda” (Ricardo and Painting) przyglądamy się życiu Ricardo Cavallo – argentyńskiego malarza, który od 1976 roku mieszka we Francji. Cavallo jest pustelnikiem o ascetycznym temperamencie, zafascynowanym historią rzeźby i malarstwa, przede wszystkim Velásquezem. To osobowość pełna pasji a zarazem skromny rzemieślnik, eksplorujący krajobraz bretańskiego regionu Finistère.

O różnych obliczach muzyki, od rock’n’rolla do polskich rejwów, opowiadają filmy „W ogniu. Historia Anity Pallenberg” (Catching Fire: The Story Of Anita Pallenberg, reż. Alexis Bloom, Svetlana Zill), „Efterklang: The Makedonium Band” (reż. Andreas Johnsen) oraz „Rave” (reż. Łukasz Ronduda, Dawid Nickel).

Pierwszy jest poświęcony postaci opisywanej jako bogini rock’n’rolla, kapłanka voodoo czy zła uwodzicielka. Pallenberg oskarżano o próbę rozbicia Rolling Stonesów z uwagi na romanse z trzema członkami zespołu. Kilka piosenek Stonesów było inspirowanych jej osobą, nazywano ją nawet szóstym Stonesem. Pojawiła się także na okładce magazynu „Vogue”. Niemiecka modelka i aktorka zyskała sławę w latach 60. i 70. dzięki swojej burzliwej biografii. 

Z kolei Efterklang, który odwiedzi ponownie MDAG, gdzie nie tylko opowie o powstaniu filmu, ale zagra także koncert, przybywa z filmem o swojej wyprawie do Macedonii Północnej. Na 20-lecie zespołu członkowie zespołu wylądowali w Skopje, mając ze sobą tylko gitary i marzenie, aby zagrać z macedońskimi muzykami u stóp pomnika Makedonium – wielkiej budowli wzniesionej w stylu brutalistycznym. Film przedstawia ich przygody i alternatywny, wyjątkowo kreatywny proces, który doprowadził do koncertu w Krusewie. Razem z duńskimi muzykami zagrało na nim sześciu lokalnych muzyków i 18-osobowy chór kobiecy – w ten sposób powstał tytułowy Makedonium Band.

Za to bardzo bliską nam historię o polskiej muzyce techno i kulturze rave w Polsce prezentują Dawid Nickel i Łukasz Ronduda. Przewodnikiem po tym świecie jest dwójka młodych rejwerów: Marysia i Janusz oraz Marcello Zamenhoff, performer i jeden z pionierów techno w Polsce. Bohaterowie szukają odpowiedzi na podstawowe pytanie, czy młodemu pokoleniu uda się pojednać podzieloną klasowo od lat 90. XX wieku scenę klubową w Polsce?

Literaturze poświęcony jest konkursowy film „Ziemia jałowa” (The Waste Land, reż. Chris Teerink). Reżyser 100 lat po publikacji poematu „Ziemia jałowa” T.S. Eliota sprawdza jego wymowę i znaczenie dla współczesnego świata. Czy wizje Eliota są nadal aktualne? Czy działają na naszą wyobraźnię w czasach kryzysu i niepewności?  Poemat Eliota nawiązuje do Dantego, buddyzmu i hinduizmu. W filmie widzimy, jak te inspiracje poety przeplatają się w naszej rzeczywistości. Słuchamy pisarzy, naukowców i artystów rozmyślających o Eliocie.

Stawkę konkursu o Nos Chopina zamyka opowieść o nieskrępowanej potrzebie tworzenia, nawet na przekór prawu. „Balomania” (reż. Sissel Morell Dargis) to szalona podróż z brazylijską grupą nielegalnych konstruktorów balonów, którym po piętach depcze policja i łowcy nagród. W fawelach tworzą podniebne giganty wielkości bloków, które przedstawiają 2Paca czy Pelé. Ten dokumentalny film akcji z niesamowitą historią, opowiada o odnalezieniu wolności wbrew wszelkim przeciwnościom. Zamiatacz ulic może na jeden dzień zostać królem i zrealizować marzenie o wolności, a jego monumentalna konstrukcja z papieru staje się aktem społecznego odkupienia. To jest prawdziwa magia sztuki.

 

21. MDAG odbędzie się od 10 do 19 maja w ośmiu miastach (Warszawa, Wrocław, Gdynia, Poznań, Katowice, Łódź, Bydgoszcz i Lublin) a następnie online - od 21 maja do 3 czerwca na mdag.pl. [informacja prasowa]