100 najlepszych horrorów wszech czasów

Prestiżowy amerykański magazyn Variety przygotował listę 100 najlepszych horrorów wszech czasów. Można się z nią nie zgadzać, ale zestawienie samo w sobie jest bardzo cenne, a na liście znalazło się wiele wybitnych filmów. Lista moich ulubionych horrorów? Wspominam o nim w tym tekście.

Lista Variery powstała zapewne na okoliczność zbliżającego się święta duchów, a to zawsze zachęca do oglądania filmowych straszydeł. Pojęcie horroru jest bardzo rozległe, ja wolę oceniać te filmy w kategorii kina grozy, gdzie mieści się znacznie więcej ciekawych propozycji, które nie muszą być klasycznymi horrorami. Tych podgatunków jest przecież wiele, a amerykańskie zestawienie dość swobodnie porusza się w szerokiej rozpiętości tej filmowej przestrzeni.

Jak pisze Variety we wstępie do swojego zestawienia: „Strach na ekranie przybiera każdą możliwą formę, od kultowych straszydeł, takich jak Frankenstein i Freddy Krueger, po realne zagrożenia, czy to psychozę, zarażenie czy odpychających teściów („Uciekaj!”). Przygotowując listę największych osiągnięć gatunku, wzięliśmy pod uwagę wszystko, od ambitnych produkcji do tych najniższej jakości, od czystego kiczu do Hitchcocka. Sięgnęliśmy wstecz do początku kina. Cóż, może nie do końca, do samego początku. Według legendy, w 1895 roku widzowie cofnęli się ze strachu, gdy zobaczyli pociąg wjeżdżający na stację La Ciotat we wczesnym filmie braci Lumière. Nie uważamy tego za horror, chociaż z pewnością pokazało to zdolność tego medium do straszenia ludzi. Pytanie „Czym jest horror?” rozbrzmiewało w centrum każdej dyskusji, długie godziny spędzono na rozmowach o tym, gdzie leżą granice gatunku”. Dokładnie tak, każda taka lista budzi gorące dyskusje, bo granice gatunku są bardzo płynne. Zestawienie to pokazuje to najlepiej.

Jeśli wierzyć liście, to najlepszym okresem dla horrorów były lata siedemdziesiąte ubiegłego wieku, bo w czołowej 10 jest aż pięć produkcji z tego okresu. Bez wątpienia jednego z najlepszych okresów w historii kina. Horror kształtował się wtedy na nowo i wyznaczał kierunki, które zmieniły go już na zawsze. Dziennikarze Variety za najlepszy film w tym gatunku uznali „Teksańską masakrę piłą mechaniczną”, o której przeczytać można, że „Bardzo niewiele horrorów posiada cechy prawdziwego koszmaru — tego transcendentnie przerażającego złego snu, z którego nie można się obudzić, ponieważ wydaje się, że dzieje się naprawdę”. Mnie przekonuje stwierdzenie, że film i jego bohater, byli praojcami opowieści o zamaskowanych zabójcach z gatunku slasher, których na liście nie brakuje. Film ten sporo zmienił w postrzeganiu horroru, powstał w czasach grasowania prawdziwych seryjnych morderców, pokazał oblicze zmieniającego się świata, pełnego przemocy i zła. Trudno wyrzucić te obraz z głowy, a kto raz spotka olbrzyma o imieniu Leatherface, ten zapamięta go już na zawsze.

2. miejsce na liście zajął „Egzorcysta”, w moim prywatnym rankingu zdecydowanie NAJLEPSZY HORROR W HISTORII. Słusznie piszą autorzy rankingu, że „Pół wieku później (po premierze) klasyk Williama Friedkina pozostaje tak wciągający, ponieważ wszyscy zaangażowani oddają się realizmowi opętania przez demony” [...] „Zło wydaje się ekstremalne, ale także wiarygodne. Czy w dzisiejszych czasach powierzyłbyś Kościołowi Katolickiemu naprawę tej sytuacji?”. Imponujące filmowe doświadczenie, film nie tylko będący horrorem, dla mnie to wielki pojedynek, świat wątpliwości, genialnie sportretowane charaktery głównych postaci tego dramatu i zło, które przybiera bardzo realny obraz. ARCYDZIEŁO.

Nie dziwi mnie 3. miejsce „Psychozy” Alfreda Hitchcocka, które dla historii kina jest niezmiennie dziełem bardzo ważnym.  Cieszy 4. pozycja „Szczęk” Stevena Spielberga, bo to nieustająco wspaniałe kino, choć z horrorem raczej kojarzone pośrednio. Na 5. miejscu mamy polski akcent, czyli „Dziecko Rosemary” Romana Polańskiego, o którym przeczytać można, że „To najbardziej intymny film o szatanie, jaki kiedykolwiek nakręcono” [...] „Film jest tak pełen paranoi i napięcia, że ​​można go uznać za jedno z ostatnich wspaniałych dzieł klasycznego kina, jakie wyłoniły się z kręgu Nowego Hollywood”. Na liście jest jeszcze jeden film Polańskiego, bowiem zestawienie to zamyka „Wstręt” z 1965 roku, który utorował drogę twórcy do „Dziecka Rosemary”.

Pozostając przy polskich akcentach, na tej imponującej liście, odnotować warto też obecność filmu „Opętanie” w reżyserii Andrzeja Żuławskiego. Z tym filmem autorzy rankingu mają kłopot. Uplasowali go na 67. miejscu pisząc o nim, że jest „nieklasyfikowalnym horrorem” i dodali, że „Opętanie” wywołuje blizny i halucynacje, a jego trwałe DNA jest obecne w niektórych z najbardziej prowokacyjnych horrorów ostatnich lat – na przykład w niedawnej „Substancji”. Dokładnie tak!

W czołowej 10. jest absolutna śmietanka horroru, w tym „Noc żywych trupów”, „Gra wstępna”, klasyczny „Frankenstein” z 1931 roku, jest odważne dzieło Passoliniego „Salò, czyli 120 dni Sodomy”, a czołówkę zestawieni zamyka „Carrie”. Najstarszymi horrorami na liście są przedstawiciele niemieckiego ekspresjonizmu „Gabinet doktora Caligari” z 1920 roku i „Nosferatu – symfonia grozy” z 1922 roku. Najmłodszym „Dziedzictwo. Hereditary” z 2018. Nie brakuje tu filmów europejskich (Dario Argento, Mario Bava) i japońskich (bardzo silna reprezentacja).

Na liście są też filmy, które darzę szczególnym uznaniem: „Obcy – 8 pasażer Nostromo”, „Milczenie owiec”, „Lśnienie”, „Blair Witch Project” i wiele jeszcze innych. Jest też lista ta okazją do poznania dzieł mi nieznanych. W pierwszej kolejności poszukuje więc: „W kleszczach lęku”, „Wędrowałam z zombie”, „Szalony paź”, „U progu tajemnicy”. Jeśli gdzieś można spotkać lęk i strach, to zdecydowanie najlepszym do tego miejscem jest właśnie film i kino.

 

LISTA NAJLEPSZYCH HORRORÓW WSZECH CZASÓW

1. The Texas Chain Saw Massacre / Teksańska masakra piłą mechaniczną (1974)

2. The Exorcist / Egzorcysta (1973)

3. Psycho / Psychoza (1960)

4. Jaws / Szczęki (1975)

5. Rosemary's Baby / Dziecko Rosemary (1968)

6. Night of the Living Dead / Noc żywych trupów (1968)

7. Audition / Gra wstępna (1999)

8. Frankenstein (1931)

9. Salò, or the 120 Days of Sodom / Salò, czyli 120 dni Sodomy (1975)

10. Carrie (1976)

11. Alien / Obcy – 8 pasażer Nostromo (1979)

12. King Kong (1933)

13. The Silence of the Lambs / Milczenie owiec (1991)

14. Nosferatu: A Symphony of Horror / Nosferatu – symfonia grozy (1922)

15. Don’t Look Now / Nie oglądaj się teraz (1973)

16. Halloween (1978)

17. Diabolique (Les Diaboliques) / Widmo (1955)

18. The Shining / Lśnienie (1980)

19. The Mummy / Mumia (1932)

20. Get Out / Uciekaj (2017)

21. Black Sunday / Maska szatana (1960)

22. Carnival of Souls / Karnawał dusz (1962)

23. Dawn of the Dead / Świt żywych trupów (1978)

24. The Blair Witch Project / Blair Witch Project (1999)

25. Scream / Krzyk (1996)

26. The Innocents / W kleszczach lęku (1961)

27. Dracula (1931)

28. The Wicker Man / Kult (1973)

29. The Phantom of the Opera / Upiór w operze (1925)

30. Eyes Without a Face / Oczy bez twarzy (1960)

31. Ringu / The Ring: Krąg (1998)

32. The Night of the Hunter / Noc myśliwego (1955)

33. M / M - Morderca (1931)

34. Evil Dead 2: Dead by Dawn / Martwe zło 2: Śmierć przed świtem (1987)

35. Invasion of the Body Snatchers / Inwazja porywaczy ciał (1956)

36. Hereditary / Dziedzictwo. Hereditary (2018)

37. Deep Red (Profondo Rosso) / Głęboka czerwień (1975)

38. Freaks / Dziwolągi (1932)

39. Kwaidan / Kwaidan, czyli opowieści niesamowite (1964)

40. Bride of Frankenstein / Narzeczona Frankensteina (1935)

41. The Devils / Diabły (1971)

42. 28 Days Later / 28 dni później (2002)

43. Vampyr /Wampir (1932)

44. Manhunter / Łowca  (1986)

45. The Invisible Man / Niewidzialny człowiek (1933)

46. The Thing / Coś (1982)

47. Godzilla (1954)

48. The Birds / Ptaki (1963)

49. The Witch / Czarownica: Bajka ludowa z Nowej Anglii (2015)

50. Onibaba / Kobieta diabeł (1964)

51. Irreversible / Nieodwracalne (2002)

52. Blood and Black Lace / Sześć kobiet dla zabójcy (1964)

53. Eraserhead / Głowa do wycierania (1977)

54. Let the Right One In / Pozwól mi wejść (2008)

55. The Cabinet of Dr. Caligari / Gabinet doktora Caligari (1920)

56. The Fly / Mucha (1986)

57. Peeping Tom / Podglądacz (1960)

58. Raw / Mięso (2016)

59. What Ever Happened to Baby Jane? / Co się zdarzyło Baby Jane? (1962)

60. Funny Games (1997)

61. Candyman (1992)

62. Gremlins / Gremliny (1984)

63. Dr. Jekyll and Mr. Hyde / Doktor Jekyll i pan Hyde (1931)

64. Planet Terror (2007)

65. The Incredible Shrinking Man / Człowiek, który się nieprawdopodobnie zmniejsza (1957)

66. The Babadook / Babadook (2014)

67. Possession / Opętanie (1981)

68. The Sixth Sense / Szósty zmysł (1999)

69. Near Dark / Blisko ciemności (1987)

70. The Wailing / Lament (2016)

71. Hostel: Part II / Hostel 2  (2007)

72. Creature from the Black Lagoon / Potwór z Czarnej Laguny  (1954)

73. Blood for Dracula / Krew dla Draculi (1974)

74. A Nightmare on Elm Street / Koszmar z ulicy Wiązów (1984)

75. The Descent / Zejście (2005)

76. I Walked with a Zombie / Wędrowałam z zombie (1943)

77. The Blob / Blob, zabójca z kosmosu (1958)

78. Angst / Strach (1983)

79. The Omen / Omen (1976)

80. House of Wax / Gabinet figur woskowych (1953)

81. The Wolf Man / Wilkołak (1941)

82. What Lies Beneath / Co kryje prawda (2000)

83. The Little Shop of Horrors / Sklepik z horrorami  (1960)

84. Dead Ringers / Nierozłączni (1988)

85. Re-Animator / Reanimator(1985)

86. Village of the Damned / Wioska przeklętych (1960)

87. The Vanishing (Spoorloos) / Zniknięcie (1988)

88. Blood Feast / Święto krwi (1963)

89. Horror of Dracula / Horror Draculi (1958)

90. A Page of Madness / Szalony paź (1926)

91. Dead of Night / U progu tajemnicy (1945)

92. The Human Centipede 2 (Full Sequence) / Ludzka stonoga 2 (2011)

93. Cat People / Ludzie koty (1942)

94. Event Horizon / Ukryty wymiar  (1997)

95. Dead Alive (Braindead) / Martwica mózgu (1991/1992)

96. Invasion of the Body Snatchers / Inwazja łowców ciał (1978)

97. The Haunting / Nawiedzony dom (1963)

98. The Devil’s Backbone / Kręgosłup diabła (2001)

99. Suspiria (1977)

100. Repulsion / Wstręt (1965)