„Sight & Sound”: 100 najlepszych filmów w historii

Raz na dekadę powstaje ranking najlepszych filmów w historii. Tworzy go „Sight & Sound”, brytyjski miesięcznik o tematyce filmowej wydawany przez Brytyjski Instytut Filmowy, przy wsparciu przedstawicieli środowiska krytyczno-filmowego z całego świata. Na czele zestawienia jest nowy lider i pierwszy film w historii wyreżyserowany przez kobietę. Najlepszym filmem w historii jest teraz „Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles” w reżyserii Chantal Akerman. W czołowej 10. są jeszcze m.in. „Zawrót głowy” (dotychczasowy lider), „Obywatel Kane” (lider z lat 1962-2002), „Spragnieni miłości” i „Człowiek z kamerą”.

Pierwsza edycja tego plebiscytu odbyła się w 1952 roku i wygrali wtedy „Złodzieje rowerów”. Od tamtej pory i w latach 1962-2002 zwyciężał „Obywatel Kane”, a w 2012 roku „Zawrót głowy”.  Co dziesięć lat „Sight & Sound” zaprasza krytyków, twórców festiwali, akademików i filmowców, aby wypowiedzieli się na temat najlepszych filmów w historii kina. W tym roku lista tworzona przez „Sight & Sound” nabrała nowego znaczenia. Po raz pierwszy plebiscyt wygrał film wyreżyserowany przez kobietę, powstały w 1975 roku “Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles” (Jeanne Dielman, Bulwar Handlowy, 1080 Bruksela), w reżyserii belgijskiej autorki Chantal Akerman. To jeden z najważniejszych przedstawicieli tak zwanego kina feministycznego, prawie 3,5 godzinne dzieło opowiadające historię tytułowej bohaterki (w tej roli Delphine Seyrig), kobiety samotnie wychowującej nastoletniego syna, pozornie przykładnej gospodyni, która pod nieobecność dziecka, zajmuje się też prostytucją. Wraz z upływem czasu kobieta zdaje sobie jednak sprawę, iż jej życie staje się nieznośne, i po przyjęciu kolejnego klienta morduje go z wyrachowaniem.

Jak przeczytać można w specjalistycznych opracowaniach na temat dzieła Akerman: „Film pozbawiony jest zbliżeń i detali, kamera – ustawiona na wprost postaci, a czas akcji – wydłużony tak, aby ukazać najbardziej drobiazgowe czynności wykonywane przez Dielman. Toteż Jeanne Dielman, jak zauważa Rafał Syska, wymusza na widzu uważne śledzenie wydarzeń, jednocześnie pozwalając bliżej się zidentyfikować z postacią gospodyni”. Po premierze filmu w 1975 roku, uznano go za jeden z najlepszych w historii filmów wyreżyserowanych przez kobietę. Jednak musiało upłynąć jeszcze wiele lat, aby stał się on najważniejszym filmem w historii. Dzieła dopełnia fakt, że Akerman ma w zestawieniu dwa filmy. Niestety autorka nie doczekała tego uznania, zmarła bowiem w 2015 roku.

W ankiecie z 2012 roku, film „Jeanne Dielman…” znajdował się na 36. miejscu, a wśród 100 najlepszych tytułów, były tylko dwa wyreżyserowane przez kobiety (także „Beau travail”). W tym roku reprezentacja kobiet jest znacznie większa, a w czołowej 10. najlepszych filmów w historii znalazł się jeszcze jeden film wyreżyserowany przez kobietę. Na wysokim 7. miejscu znalazł się bowiem film Claire Denis zatytułowany „Beau travail” (Piękna praca). Kobiety-reżyserki na najnowszej liście to jeszcze m.in.: Agnes Varda, Věra Chytilová, Céline Sciamma, Jane Campion.

Drugie miejsce w zestawieniu zajął „Zawrót głowy” Alfreda Hitchcocka, który dekadę temu był najlepszym filmem w historii i po wielu dekadach pokonał „Obywatela Kane’a”. Dzieło Orsona Wellesa zajmuje dziś trzecie miejsce. W czołowej 10. są jeszcze inne wielkie filmy, w tym nieśmiertelne „Tokyo Story” Yasujiro Ozu, „Spragnieni miłości” Wong Kar-wai, „2001: Odyseja kosmiczna” Stanleya Kubricka, „Mulholland Drive” Davida Lyncha, „Człowiek z kamerą” Dzigy Wiertowa oraz „Deszczowa piosenka” Stanleya Donena i Gene’a Kelly’ego.

Po raz pierwszy od pierwszej edycji tego rankingu dzieło Jeana Renoira zatytułowane „Reguły gry” spadło z czołowej 10. na miejsce 13. Z Top 10 wypadły też m.in. „Osiem i pół” Felliniego, „Poszukiwacze”, „Wschód słońca”, „Męczeństwo Joanny d’Arc”.

W 2012 roku film „Touki Bouki” Djibrila Diopa Mambéty'ego był jedynym filmem czarnoskórego twórcy, który znalazł się na liście. W tym roku dołączyło do niego sześć innych filmów, wyreżyserowanych przez czarnoskórych twórców, w tym „Rób, co należy” Spike’a Lee, „Moonlight” Barry’ego Jenkinsa i „Uciekaj” Jordana Peele’a. „Daughters of the Dust” w reżyserii Julie Dash, to jedyny film czarnoskórej kobiety, który znalazł się na tegorocznej liście.

W 2012 jedynymi filmami na liście z XXI wieku były „Spragnieni miłości” i „Mulholland Drive”. W tym roku reprezentacja filmów z tego wieku jest znacznie większa i dołączyły do nich: |The Gleaners and I”, „Moonlight”, „Get Out”, „Spirited Away” i „Tropical Malady”. Najnowsze filmy w zestawieniu pochodzą z 2019 roku i są to „Parasite” oraz „Portret kobiety w ogniu”. „Mój sąsiad Totoro” i „Spirited Away” Hayao Miyazakiego to jedyne filmy animowane, które znalazły się na liście. Ciągle mocny jest Hitchcock z czterema filmami w zestawieniu, trzy filmy ma Stanley Kubrick, a cztery filmy reprezentują zmarłego niedawno Godarda.

„Sight & Sound” co dekadę przeprowadza ankietę na temat najlepszych filmów wszech czasów, zapraszając do głosowania międzynarodowych krytyków filmowych oraz uznanych twórców filmowych. Każdy z głosujących przesyła listę 10 najlepszych filmów w historii. W tym roku do głosowania zaproszono 480 filmowców, a wśród nich byli m.in. Martin Scorsese, Barry Jenkins, Sofia Coppola, Bong Joon Ho, Lynne Ramsay i Mike Leigh. W głosowaniu twórców wygrał film „2001: Odyseja kosmiczna”, a film Akerman znalazł się na 4. miejscu. W zestawieniu nie ma żadnego filmu z Polski, ani polskiego reżysera, nie ma też żadnego filmu Romana Polańskiego, a "Chinatown" na pewno zasługiwałby na takie uznanie.

Na ciekawe zjawisko zwrócił uwagę IndieWire. Lista „Sight & Sound” na przestrzeni dekad się zmienia, zmienia się podejście krytyków, oceniających filmy, dochodzą nowe i młodsze osoby, które wskazują na nowe trendy, dość krytycznie oceniający klasyków, łagodnie podchodząc do nowy zjawisk, nurtów i trendów. Nie ma już na liście wielu filmów, które przez dekady uznawane były za najlepsze filmy w historii, zniknęły z zestawienia dzieła podpisane przez takich gigantów, jak m.in. Rene Clair, David Work Griffith, Robert Flaherty, Erich von Stroheim, Marcel Carne. Są na liście już tylko po dwa filmy Kurosawy, Chaplina i Felliniego, nie ma żadnego filmu Pasoliniego czy Formana. Zresztą na liście nie dostrzegam wielu ważnych arcydzieł, w tym m.in. "Lawrence'a z Arabii", "Szczęk", "Ojca chrzestnego 2" czy "Łowcy androidów", ale na szczęście znajdują się one na liście stworzonej przez reżyserów. W głosowaniu wzięło udział 1639 osób z całego świata.

 

Lista 100 najlepszych filmów w historii (wersja angielska)

 

1. “Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles” (Chantal Akerman, 1975)

2. “Vertigo” (Alfred Hitchcock, 1958)

3. “Citizen Kane” (Orson Welles, 1941)

4. “Tokyo Story” (Ozu Yasujiro, 1953)

5. “In the Mood for Love (Wong Kar-wai, 2001)

6. “2001: A Space Odyssey” (Stanley Kubrick, 1968)

7. “Beau travail” (Claire Denis, 1998)

8. “Mulholland Dr.” (David Lynch, 2001)

9. “Man with a Movie Camera” (Dziga Vertov, 1929)

10. “Singin’ in the Rain” (Stanley Donen and Gene Kelly, 1951)

11. “Sunrise: A Song of Two Humans” (F.W. Murnau, 1927)

12. “The Godfather” (Francis Ford Coppola, 1972)

13. “La Règle du Jeu” (Jean Renoir, 1939)

14. “Cléo from 5 to 7” (Agnès Varda, 1962)

15. “The Searchers” (John Ford, 1956)

16. “Meshes of the Afternoon” (Maya Deren and Alexander Hammid, 1943)

17. “Close-Up” (Abbas Kiarostami, 1989)

18. “Persona” (Ingmar Bergman, 1966)

19. “Apocalypse Now” (Francis Ford Coppola, 1979)

20. “Seven Samurai” (Akira Kurosawa, 1954)

21. (TIE) “The Passion of Joan of Arc” (Carl Theodor Dreyer, 1927)

21. (TIE) “Late Spring” (Ozu Yasujiro, 1949)

23. “Playtime” (Jacques Tati, 1967)

24. “Do the Right Thing” (Spike Lee, 1989)

25. (TIE) “Au Hasard Balthazar” (Robert Bresson, 1966)

25. (TIE) The Night of the Hunter” (Charles Laughton, 1955)

27. “Shoah” (Claude Lanzmann, 1985)

28. “Daisies” (Věra Chytilová, 1966)

29. “Taxi Driver” (Martin Scorsese, 1976)

30. “Portrait of a Lady on Fire” (Céline Sciamma, 2019)

31. (TIE) “Mirror” (Andrei Tarkovsky, 1975)

31. (TIE) “8½” (Federico Fellini, 1963)

31. (TIE) “Psycho” (Alfred Hitchcock, 1960)

34. “L’Atalante” (Jean Vigo, 1934)

35. “Pather Panchali” (Satyajit Ray, 1955)

36. (TIE) “City Lights” (Charlie Chaplin, 1931)

36. (TIE) “M” (Fritz Lang, 1931)

38. (TIE) “À bout de souffle” (Jean-Luc Godard, 1960)

38. (TIE) “Some Like It Hot” (Billy Wilder, 1959)

38. (TIE) “Rear Window” (Alfred Hitchcock, 1954)

41. (TIE) “Bicycle Thieves” (Vittorio De Sica, 1948)

41. (TIE) “Rashomon” (Akira Kurosawa, 1950)

43. (TIE) “Stalker” (Andrei Tarkovsky, 1979)

43. (TIE) “Killer of Sheep” (Charles Burnett, 1977)

45. (TIE) “North by Northwest” (Alfred Hitchcock, 1959)

45. (TIE) “The Battle of Algiers” (Gillo Pontecorvo, 1966)

45. (TIE) “Barry Lyndon” (Stanley Kubrick, 1975)

48. (TIE) “Wanda” (Barbara Loden, 1970)

48. (TIE) “Ordet” (Carl Theodor Dreyer, 1955)

50. (TIE) “The 400 Blows” (François Truffaut, 1959)

50. (TIE) “The Piano” (Jane Campion, 1992)

52. (TIE) “News from Home” (Chantal Akerman, 1976)

52. (TIE) “Fear Eats the Soul” (Rainer Werner Fassbinder, 1974)

54. (TIE) “The Apartment” (Billy Wilder, 1960)

54. (TIE) “Battleship Potemkin” (Sergei Eisenstein, 1925)

54. (TIE) “Sherlock Jr.” (Buster Keaton, 1924)

54. (TIE) “Le Mépris” (Jean-Luc Godard 1963)

54. (TIE) “Blade Runner” (Ridley Scott 1982)

59. “Sans soleil” (Chris Marker 1982)

60. (TIE) “Daughters of the Dust” (Julie Dash 1991)

60. (TIE) “La dolce vita” (Federico Fellini 1960)

60. (TIE) “Moonlight” (Barry Jenkins 2016)

63. (TIE) “Casablanca” (Michael Curtiz 1942)

63. (TIE) “GoodFellas” (Martin Scorsese 1990)

63. (TIE) “The Third Man” (Carol Reed 1949)

66. “Touki Bouki” (Djibril Diop Mambéty 1973)

67. (TIE) “The Gleaners and I” (Agnès Varda 2000)

67. (TIE) “Metropolis” (Fritz Lang 1927)

67. (TIE) “Andrei Rublev” (Andrei Tarkovsky 1966)

67. (TIE) “The Red Shoes” (Michael Powell & Emeric Pressburger 1948)

67. (TIE) “La Jetée” (Chris Marker 1962)

72. (TIE) “My Neighbour Totoro” (Miyazaki Hayao 1988)

72. (TIE) “Journey to Italy” (Roberto Rossellini 1954)

72. (TIE) “L’avventura” (Michelangelo Antonioni 1960)

75. (TIE) “Imitation of Life” (Douglas Sirk 1959)

75. (TIE) “Sansho the Bailiff” (Mizoguchi Kenji 1954)

75. (TIE) “Spirited Away” (Miyazaki Hayao 2001)

78. (TIE) “A Brighter Summer Day” (Edward Yang 1991)

78. (TIE) “Sátántangó” (Béla Tarr 1994)

78. (TIE) “Céline and Julie Go Boating” (Jacques Rivette 1974)

78. (TIE) “Modern Times “(Charlie Chaplin 1936)

78. (TIE) “Sunset Blvd.” (Billy Wilder 1950)

78. (TIE) “A Matter of Life and Death” (Michael Powell & Emeric Pressburger 1946)

84. (TIE) “Blue Velvet” (David Lynch 1986)

84. (TIE) “Pierrot le fou” (Jean-Luc Godard 1965)

84. (TIE) “Histoire(s) du cinéma” (Jean-Luc Godard 1988-1998)

84. (TIE) “The Spirit of the Beehive” (Victor Erice, 1973)

88. (TIE) “The Shining” (Stanley Kubrick, 1980)

88. (TIE) “Chungking Express” (Wong Kar Wai, 1994)

90. (TIE) “Madame de…” (Max Ophüls, 1953)

90. (TIE) “The Leopard” (Luchino Visconti, 1962)

90. (TIE) “Ugetsu” (Mizoguchi Kenji, 1953)

90. (TIE) “Parasite” (Bong Joon Ho, 2019)

90. (TIE) “Yi Yi” (Edward Yang, 1999)

95. (TIE) “A Man Escaped” (Robert Bresson, 1956)

95. (TIE) “The General” (Buster Keaton, 1926)

95. (TIE) “Once upon a Time in the West” (Sergio Leone, 1968)

95. (TIE) “Get Out” (Jordan Peele, 2017)

95. (TIE) “Black Girl” (Ousmane Sembène, 1965)

95. (TIE) “Tropical Malady” (Apichatpong Weerasethakul, 2004)