„SPÓR W KINIE”: 100 NAJLEPSZYCH FILMÓW 2023

Wybór najlepszego filmu 2023 roku nie należał do łatwych, ale jest tak na szczęście co roku. O ten tytuł ostatecznie zmierzyły się dwie produkcje, które wszystko dzieli, ale mają wspólny mianownik – to oryginalne i zaskakujące filmowe propozycje. Najlepszy film 2023 roku to w mojej ocenie „Strefa interesów” Jonathana Glazera, a na drugim miejscu znalazły się „Biedne istoty” Yorgosa Lanthimosa. W pierwszej 10 są też dwie polskie produkcje, jeden film dokumentalny, jedna animacja, aż pięć filmów z Konkursów Głównych festiwali w Cannes. Jest Złota Palma, Złoty Lew z Wenecji (a nawet dwa na szerokiej liście). W sumie, ta setka tytułów to prawdziwy filmowy zawrót głowy.

OBEJRZANE 2023

KALENDARZ PREMIER KINOWYCH 2024

Lista najlepszych filmów 2023 roku to kompilacja seansów kinowych z regularnego repertuaru, pokazów internetowych z rynku VOD/streaming, ale przede wszystkim efekt spotkań filmowych na festiwalach. Wiele z filmów na mojej liście dopiero trafi do naszych kin, sporo jest też tytułów dostępnych od ręki. Jedno jest dla mnie pewne, te 100 filmów, to były bardzo wartościowe spotkania, zdecydowanie warte poświęconego im czasu. Zestawiłem filmy w kolejności znaczącej, ale w wielu miejscach są to tylko niuanse. To obraz tego, co przemówiło do mnie w 2023 roku w sposób szczególny, co zostanie ze mną i czym będę się dzielił. To po prostu moje filmowe wybory i podsumowanie całorocznej filmowej drogi.

Jaki więc był ten miniony filmowy rok? Przede wszystkim bardzo różnorodny i… festiwalowy. Moją finałową 10. zdominował festiwal w Cannes, bo jest na tej liście aż pięć filmów z Konkursów Głównych zeszłorocznej i poprzedniej edycji tego wydarzenia (przypadek, ale też potwierdzenie wysokiej jakości programu). To właśnie pochodząca stamtąd brytyjsko-polska „Strefa interesów” w reżyserii Jonathana Glazera wygrała moje podsumowanie najlepszych filmów 2023 roku. Ten film jest doświadczeniem znaczącym, spojrzeniem na Holocaust, jakiego w kinie nie było lub którego nie widziałem wcześniej, z wyborami artystycznymi, które uznaję za odważne, poszukujące w kinie czegoś oryginalnego. O „Strefie interesów” pisałem wcześnie m.in.: Glazer konfrontuje największą z możliwych zbrodni z życiem codziennym rodziny Hössa i nie pozwala nam ani na sekundę wpaść w stan bijącej bezpośrednio z ekranu znieczulicy i obojętności. To są mistrzowskie zabiegi, poszukujące nowych form filmowej wypowiedzi. I działają ze zdwojoną mocą!

W Cannes pokazano w tym roku też piękny i prosty film o życiu zatytułowany „Perfect Days” w reżyserii Wima Wendersa (5.), docenioną Złotą Palmą „Anatomię upadku” (7.) oraz bardzo smakowity „Bulion i inne namiętności” (10.). Dodatkowo wysokie trzecie miejsce zajął u mnie film „Osiem gór”, który w konkursie w Cannes pokazywany był w 2022 roku. Inny znaczący festiwal reprezentowany w zestawieniu to Wenecja, z wybitnymi „Biednymi istotami” na 2. miejscu i znakomitym „Bękartem” na miejscu 6. O filmie Yorgosa Lanthimosa pisałem: Ten grecki reżyser to dziś prawdziwy wizjoner, odważnie przekraczający kolejne granice filmowej wyobraźni. Takiego kina potrzebowałem, wielkiego, nieskrępowanego, szalonego, olśniewającego. Festiwalowym doświadczeniem był też animowany, wzruszający i mądry film „Marcel Muszelka w różowych bucikach” (8.), który po kilku pokazach nigdy nie trafił do kinowej dystrybucji w Polsce i ostatecznie wylądował w internecie. Nad czym szczerze ubolewam.

Osobą kategorią jest polskie kino, które w czołówce reprezentowane jest przez dwa filmy. Najlepszym polskim filmem jest dla mnie „Tyle co nic” w reżyserii Grzegorza Dębowskiego, który zajął 4. miejsce w ogólnym podsumowaniu, a na miejscu 9. znalazł się dokumentalny „Skąd dokąd” Maćka Hameli. To jedyny film dokumentalny w TOP 10, ale potem na liście jest tych propozycji znacznie więcej.

„Tyle co nic” był największym filmowym odkryciem Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, a pisałem o nim wtedy: Ja takie festiwalowe niespodzianki lubię najbardziej. Jesteśmy świadkami wydarzeń dziejących się współcześnie na polskiej wsi. Jest historia pewnego rolnika, który walczy o przetrwanie swojej rodziny i całej lokalnej społeczności, w bardzo nierównej walce z polityką i współczesną sytuacją, która rolnikom nie sprzyja. Jest też tajemnicze zaginięcie, a potem film robi przewrotkę i zamienia się w połączenie thrillera, ze społecznym dramatem. I to jest mieszanka wybuchowa, bo dawno nie oglądałem tak trzymającego w napięciu filmu, dotykających tak ważnych (może najważniejszych) dla nas spraw, jak odpowiedzialność, przyjaźń, solidarność, prawda, a przy tym tak świetnie operujący dialogiem i narracją.

Tyle co nic

W drugiej dziesiątce najlepszych filmów roku jest równie ciekawie. Otwiera je znakomite „Przesilenie zimowe” Alexandre’a Payne’a, jest bardzo wartościowe „Poprzednie życie”, jest oczywiście „Oppenheimer”, zaskakująca „Światłonoc”, są raczej gorzkie „Opadające liście” Kaurismakiego, ciekawie poprowadzone „Reality”, jest ważna „Zielona granica” Agnieszki Holland, trochę za długi „Czas krwawego księżyca” Scorsese, rewelacyjny i imponujący indyjski „RRR” oraz kolejny znakomity found-footage’owy dokument Łoźnicy „Historia naturalna zniszczenia”. O każdym z tych i kolejnych na liście filmach, można byłoby pisać bez końca. Lista najlepszych filmów 2023 roku to 100 pozycji, spośród blisko 300 obejrzanych przeze mnie w 2023 roku. Wśród tych 100 filmów, 20 to produkcje polskiej kinematografii, a 30 to filmy dokumentalne. To był dobry filmowy rok, twórcy/twórczynie cały czas dostarczają wielu wspaniałych i wartościowych filmowych wrażeń. Wielkie im dzięki i NIECH ŻYJE KINO!

 

Oto podsumowanie 2023 roku wg autora bloga „Spór w kinie”.

 

1. Strefa interesów / The Zone of Interest 9/10

2. Biedne istoty / Poor Things 9/10

3. Osiem gór / Le otto montagne 8,5/10

4. Tyle co nic 8,5/10

5. Perfect Days 8,5/10

6. Bękart / Bastarden 8,5/10

7. Anatomia upadku / Anatomy of a Fall 8,5/10

8. Marcel Muszelka w różowych bucikach / Marcel the Shell with Shoes On 8,5/10

9. Skąd dokąd 8,5/10

10. Bulion i inne namiętności / La passion de Dodin Bouffant 8,5/10

 

11. Przesilenie zimowe / The Holdovers 8,5/10

12. Poprzednie życie / Past Lives 8/10

13. Oppenheimer 8/10

14. Światłonoc / Svetlonoc 8/10

15. Opadające liście / Kuolleet lehdet 8/10

16. Reality 8/10

17. Zielona granica 8/10

18. Czas krwawego księżyca / Killers of the Flower Moon 8/10

19. RRR 8/10

20. Historia naturalna zniszczenia / The Natural History of Destriction 8/10

 

21. Chłopi 8/10

22. Pianoforte 8/10

23. Hrabia / El Conde 8/10

24. Całe to piękno i krew / All the Beauty and the Bloodshed 8/10

25. Saltburn 8/10

26. Zabójca / The Killer 8/10

27. Zdumiewająca historia Henry'ego Sugara / The Wonderful Story of Henry Sugar 8/10

28. W Ukrainie 8/10

29. Anselm 8/10

30. Jon Batiste: Amerykańska symfonia / American Symphony 8/10

 

31. Kos 7,5/10

32. Horror Story 7,5/10

33. Pieśni wielorybów / Whale Nation 7,5/10

34. Śnieżne bractwo / Society of the Snow 7,5/10

35. Mów do mnie! / Talk to Me 7,5/10

36. Powoli / Slow 7,5/10

37. Cztery córki / Les filles d'Olfa 7,5/10

38. Ula 7,5/10

39. Lee 7,5/10

40. Lęk 7,5/10

 

41. Święto ognia 7,5/10

42. W nich cała nadzieja 7,5/10

43. Dzień matki 7,5/10

44. Nie znikniemy / We Will Not Fade Away 7,5/10

45. I król rzekł: "Co za fantastyczna maszyna" / And the King Said, What a Fantastic Machine 7,5/10

46. La chimera 7,5/10

47. Sowieckie przystanki autobusowe / Soviet Bus Stop 7,5/10

48. Świat po pracy / After Work 7,5/10

49. Apolonia, Apolonia 7,5/10

50. Strażnicy Galaktyki Vol. 3 / Guardians of the Galaxy Vol. 3 7,5/10

 

51. Ińskie lata 7,5/10

52. Indiana Jones i artefakt przeznaczenia / Indiana Jones and the Dial of Destiny 7,5/10

53. Jane Campion. Kobieta kina / Jane Campion. The Cinema Woman 7,5/10

54. Ile za sztukę? 7,5/10

55. Nieustannie: Historia Michaela J. Foxa / Still: A Michael J. Fox Movie 7,5/10

56. Dream Scenario 7/10

57. Little Richard: I Am Everything 7/10

58. Dobrzy nieznajomi / All of Us Strangers 7,5/10

59. Umberto Eco - A Library of the World 7/10

60. Mężczyzna imieniem Otto / A Man Called Otto 7/10

 

61. Nazywam się Alfred Hitchcock / My Name Is Alfred Hitchcock

62. Kot w butach: Ostatnie życzenie / Puss in Boots: The Last Wish 7/10

63. Twarze Agaty 7/10

64. 20 000 gatunków pszczół / 20 000 especies de abejas 7/10

65. Brainwashed: seks, kamera, władza / Brainwashed: Sex-Camera-Power 7/10

66. Babilon / Babylon 7/10

67. A Thousand and One 7/10

68. Siostrzeństwo świętej sauny / Smoke Sauna Sisterhood 7/10

69. Matka siedzi z tyłu / Driving Mum 7/10

70. To tylko/Aż ciało... albo krótki film o wolności 7/10

 

71. Kiedy stopi się lód / Het Smelt 7/10

72. Gorące dni / Kurak Gunler 7/10

73. Pływaczki / The Swimmers 7/10

74. Krew i złoto / Blood and Gold 7/10

75. Niedźwiedzie nie istnieją / Khers nist 7/10

76. Pacifiction 7/10

77. Zostaw świat za sobą / Leave the World Behind 7/10

78. Granica mroku / Black Flies 7/10

79. Creed III 7/10

80. Pełnia żniw / Ergej irekhgüi namar 7/10

 

81. Kochanica króla Jeanne du Barry / Jeanne du Barry 7/10

82. My i Wy / You People 7/10 

83. Priscilla 7/10

84. Turkusowa suknia / The Blue Caftan 7/10

85. To Leslie 7/10

86. Skinamarink 7/10

87. Ukryta sieć 7/10

88. Spider-Man: Poprzez multiwersum / Spider-Man: Into the Spider-Verse 7/10

89. Najgłębszy wdech / The Deepest Breath 7/10

90. Flora i syn / Flora and Son 7/10

 

91. Masz ci los! 7/10

92. Gad / Reptile 7/10

93. Moja zbrodnia / Mon crime 7/10

94. Nostalgia 7/10

95. Morska bestia / The Sea Beast 7/10

96. Doppelganger. Sobowtór 7/10

97. Werner Herzog: Radykalny marzyciel / Werner Herzog ‑ Radical Dreamer 7/10

98. Tetris 7/10

99. Brutalna szczerość / You Hurt My Feelings 7/10

100. Naświetlając Muybridge'a / Exposing Muybridge 7/10